Poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) is een verzamelnaam voor meer dan 10.000 stoffen waarin onder andere een combinatie van fluorverbindingen en alkylgroepen voorkomen.

Stoffen die tot deze groep behoren zijn onder andere perfluoroctaanzuur (PFOA of C8) en perfluoroctaansulfonaat (PFOS). PFAS in polymere vorm bevinden zich in alledaagse producten zoals kleding, fastfood-verpakkingen, anti-aanbakpannen en in AFFF-blusschuim. Een bron van PFAS zijn afvalstoffen die ontstaan bij de toepassing van de GenX-techniek. Deze bevinden zich in het afvalwater dat wordt geloosd. Een product van de GenX-techniek is teflon (polytetrafluoretheen), dat toegepast wordt als antiaanbaklaag in pannen. Deze stoffen worden bestudeerd in de organofluorchemie en komen in de natuur niet voor. Ze kunnen zich ophopen in organismen en enkele PFAS zijn mogelijk kankerverwekkend. Ingenieurs- en adviesbureau Sweco publiceerde maandag 25 november 2019 een zogenaamde hittekaart van 396 sterk verontreinigde locaties in Nederland. Het bureau pleit voor beperking van de productie.

Uit onderzoek van het RIVM en onderzoek door Oasen blijkt dat PFAS-stoffen voorkomen in het drinkwater. Een risicoanalyse van het RIVM, “Risicoduiding en vóórkomen van FRD-903 in drinkwater“, laat zien dat deze stoffen voorkomen in het Nederlandse drinkwater. Oasen gebruikt op kleine schaal membraanzuivering, wat alle PFAS-achtige stoffen uit het water haalt. Alle zuiveringsinstallaties met deze techniek uitrusten, is erg kostbaar: dit zou alleen voor Oasen al tientallen miljoenen euro’s kosten. DuPont heeft in 2019 een overname gedaan om deze zuiveringssystemen te kunnen verkopen. Deze zuiveringssystemen kosten veel geld en worden verkocht door DuPont, het bedrijf dat de vervuiling mede heeft veroorzaakt, maar pas sinds 1960 wist van de risico’s in zoogdieren. Oasen stapte naar de rechter om verdere lozing van PFAS-achtige stoffen te voorkomen. In hoger beroep heeft Chemours (voorheen DuPont, nu afgesplitst van DuPont) de rechtszaak echter gewonnen.

In België kwam het PFAS-probleem in 2021 hoog op politieke agenda door de bij werken aan de Oosterweelverbinding ontdekte vervuiling 15 km rond Zwijndrecht door 3M, het PFOS-schandaal. Voordien werd in de Vlaamse media enkel bericht over voorbereidende studies van OVAM voor een normering. OVAM is in de Vlaamse Ministerraad uitleg moeten komen geven. OVAM heeft in 2018 wel een studie uitgebracht. De Vlaamse Regering heeft beperkingen opgelegd aan de consumptie van eieren en groenten van 1,5, 5 en 10 km rond de site. en een grootschalig bloedonderzoek van de bevolking is aangekondiigd volgens advies van toxicoloog Jan Tytgat. Lantis en 3M hebben een dading afgesloten die elke rechtszaak uitsluit op de gronden van de Oosterweelwerf. 3M zou gedreigd hebben om de fabriek te sluiten. De vorige intendant van de werf Oosterweel schat dat 3M 500 tot 600 miljoen euro zal moeten betalen voor sanering.

Op 7 februari 2023 publiceert European Chemicals Agency (ECHA) het voorstel voor een Europees verbod op de productie, gebruik, verkoop en import van ongeveer 10.000 PFAS. Doel is om te voorkomen dat PFAS in het milieu terechtkomen. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) heeft ons de opdracht gegeven om het voorstel namens Nederland op te stellen.

Links:
ECHA publishes PFAS restriction proposal

Voorstel voor een Europees PFAS-verbod

‘Forever Chemicals’ Are Everywhere. What Are They Doing to Us?

Opruimen PFAS-vervuiling kost nu al bijna 70 miljoen euro